Εκλογικά συστήματα:ο Ευάνθης Χατζηβασιλείου απαντά στην ΟΝΝΕΔ

O κ. Ευάνθης Χατζηβασιλείου, αν. καθηγητής Ιστορίας (ΕΚΠΑ) αναλύει το διαχρονικό ρόλο των εκλογικών συστημάτων στη διαμόρφωση της πολιτικής σκηνής.

Αναφέρεται ειδικότερα στις κυβερνητικές συνεργασίες, το γερμανικό σύστημα, την ενισχυμένη αναλογική και την επίτευξη της κυβερνητικής σταθερότητας.

Ακούστε εδώ από το ραδιόφωνο της ΟΝΝΕΔ:

Σημεία:

• Το εκλογικό σύστημα μπορεί να διαπλάσει την πολιτική σκηνή.

• Δεν ξέρω κατά πόσον μπορείς μεταφέρεις εύκολα το γερμανικό σύστημα στα ελληνικά δεδομένα.

• Τα συστήματα της ενισχυμένης αναλογικής, μετά το 1951, έδωσαν κυβερνητική σταθερότητα.

Αναλυτικά:

"Το εκλογικό σύστημα μπορεί να διαπλάσει την πολιτική σκηνή. Είναι φανερό ότι εάν έχεις ένα εκλογικό σύστημα το οποίο ευνοεί τη μονοπαραταξιακή –αν θέλετε- εκπροσώπηση, την αυτοδύναμη κυβέρνηση για να το πούμε απλά, θα έχεις μια τάση προς συνένωση των κομμάτων. Ενώ αντίθετα εάν έχεις την απλή αναλογική, την «απλούστερη» απλή αναλογική, τότε [θα έχεις τάση για αποσυσπείρωση].

[Οι συνεργασίες των πολιτικών κομμάτων στην Ελλάδα] αφενός μεν αποτύχανε –δεν υπάρχει μια τόσο μεγάλη κουλτούρα συνεργασίας στην ελληνική περίπτωση- ή κρατήσανε πάρα πολύ λίγο και οδήγησαν σε αυτοκτονία. Δηλαδή, στον εμφύλιο πόλεμο, το Λαϊκό κόμμα και το κόμμα των Φιλελευθέρων συνεργάστηκαν επί δύο χρόνια. Και μετά το μεν Λαϊκό κόμμα καταστράφηκε και αντικαταστάθηκε από το Συναγερμό του Παπάγου και το κόμμα των Φιλελευθέρων δεν ξαναπήρε εξουσία, [αυτό συνέβη] υπό συνθήκες ενισχυμένης αναλογικής.

Αλλά –κοιτάξτε- είναι αλήθεια ότι το εκλογικό σύστημα παίζει διαπλαστικό ρόλο. Δηλαδή μπορεί να ενισχύσει ή να μην ενισχύσει τα μεγαλύτερα ή τα μικρότερα κόμματα. Ωστόσο, από την άλλη την πλευρά, δεν πρέπει να λησμονούμε ότι υπάρχουν και κάποιες ροπές, κάποια στοιχεία της παράδοσης κάθε χώρας, που είναι τμήμα του πολιτικού σκηνικού. Ας πούμε στην Ελλάδα, στην ελληνική πολιτική ιστορία, υπάρχει μία ροπή προς τον διπολισμό, προς το δικομματισμό. Από τη δεκαετία του 1880, στην Ελλάδα έχουμε μια ροπή προς το δικομματισμό.

Υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι δύο μεγάλες παρατάξεις, που κατά καιρούς υπάρχουν και δεν είναι ίδιες στη διαδρομή της ιστορίας – μη νομίσουμε ότι υπάρχει μια γραμμική συγγένεια, π.χ. ο Βενιζέλος σήμερα διεκδικείται το ίδιο έντονα θα έλεγα από τη ΝΔ όσο και από κομμάτια του ΠΑΣΟΚ- υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες μια παράταξη μπορεί να σπάσει, αλλά πάντως τα κομμάτια της θα συνεργαστούν εναντίον της άλλης. Υπάρχει δηλαδή μία ροπή προς αυτό το πράγμα. Επομένως, εγώ δεν είμαι απόλυτα βέβαιος και δεν έχω φτάσει στο σημείο να μπορώ να σας απαντήσω με σιγουριά, αν το αυγό έκανε την κότα ή η κότα το αυγό. Δηλαδή εάν τα εκλογικά μας συστήματα που ενισχύουν το διπολισμό, δημιουργούν το διπολισμό ή δημιουργούνται από αυτόν. ΄Η μπορεί να είναι μια διαδραστική διαδικασία.

Το γερμανικό σύστημα λειτουργεί σε μια συγκεκριμένη χώρα, με μια συγκεκριμένη παράδοση και με παράδοση επίσης, πολιτικών συνεργασιών. Οι γερμανικές κυβερνήσεις είναι όλες κυβερνήσεις συνασπισμού. Δεν ξέρω πραγματικά κατά πόσον μπορείς να μεταφέρεις ένα τέτοιο σύστημα εύκολα στα ελληνικά δεδομένα.

Η ενισχυμένη αναλογική είναι ένα ιδιαίτερο σύστημα, πράγματι. Συνήθως την πληρώνει το δεύτερο κόμμα. Πρέπει να ενισχυθεί το πρώτο, να μην χάσουν πολύ τα άλλα, οπότε ποιος την πληρώνει; Την πληρώνει ο δεύτερος. Αλλά, και σε αυτήν την περίπτωση πάντως, είναι γεγονός πως αυτά τα συστήματα, της ενισχυμένης αναλογικής, από το 1951 και μετά, ας πούμε από το ’56 και μετά –κι αυτή ενισχυμένη αναλογική ήταν- έδωσαν πάντως μια κυβερνητική σταθερότητα. Θεωρώ ότι δύσκολα μπορεί να υπάρξει εφαρμογή ενός μακροπρόθεσμου προγράμματος, μιας αντίληψης για τη χώρα, εάν υπάρχει αυτός ο κίνδυνος της άμεσης πτώσης.

Θα σας θυμίσω ότι υπάρχουν και περιπτώσεις –και στις δύο περιπτώσεις ήταν η ΝΔ στην κυβέρνηση- μιας οριακής πλειοψηφίας, όπου τελικά η πτώση της κυβέρνησης δεν ξέρεις εάν είναι και το αποτέλεσμα της οριακής πλειοψηφίας."

*από το ραδιόφωνο της ΟΝΝΕΔ ("Οι Εγκάθετοι", 140111)